Zo mooi uitgesplitst als jij die verkiezingscijfers voor Trump nu presenteert, kende ik ze niet, maar dat hij zijn winst vooral dankt aan de beter bedeelde blanke dumbo (bbbd) wist ik wel. Toen ik dat voor het eerst las, dacht ik met een vaag soort grimmigheid: ‘dan had Clinton dus toch gelijk met haar deplorables’. In die pijnlijk onthullende uitglijer bedoelde zij het zelf helaas verkeerd – een arrogante miskleun van de eerste orde – maar dat is geen excuus voor de bbbd, die in al zijn onbenullige middle class bekrompenheid de echte deplorable vertegenwoordigt. De white trash van de geest, zeg maar.
Want hoe meer kansen je materieel en immaterieel hebt gekregen, hoe duurder je plicht om na te denken. Hoe hoger je komt, hoe groter de eigen verantwoordelijkheid voor je keuzes en je daden. De blanke arbeiders uit de vergane industriegebieden en de verpauperde mijnstreken, de slachtoffers van de globalisering, de deplorables van Clinton, valt minder aan te rekenen dan welke doorsnee academicus ook, die immers de tijd, de gelegenheid en de intellectuele middelen heeft gekregen zich te ontwikkelen en te bezinnen.
Toerekeningsvatbaarheid, daar gaat het eigenlijk om. De robber barons – jouw meedogenloze zakenlieden – zijn niet toerekeningsvatbaar, want per definitie psychopaten die nietsontziend hun eigen financiële gewin najagen. Maar de ‘gewone’ bezitters en de ‘normale’ managers? Waarom kozen die in meerderheid voor zo’n randdebiel als president? Tandartsen, accountants, bankiers? Zijn dat dan allemaal net zulke narcistische racisten als hun idool?
En wat doen we met de Clintonhelft van de stemmers? Daar zitten natuurlijk ook veel sociaal-maatschappelijk kwetsbare mensen onder, zwart en latino met name, die uit welbegrepen eigenbelang op de Democraten stemmen. Vergelijk het met bij ons de PvdA, waar ik – right or left, my party – sinds jaar en dag lid van ben. Niet voor mezelf, maar voor de mensen die het slechter hebben dan ik. Of eigenlijk natuurlijk gewoon omdat mijn ouders zulke ‘Gutmenschen’ waren. Toen ik voor het eerst dat begrip tegenkwam, dacht ik wat een zachtgekookte eieren, daar hoor ik beslist niet bij. Maar toch, je ontkomt niet aan het etiket, dus verhef het maar tot geuzennaam. Er zijn nou eenmaal binnen de PvdA die twee groepen, degenen die er – volkomen legitiem overigens – uit eigenbelang op stemmen en degenen die dat vooral ten behoeve van deze groep doen. Sterker nog: de ‘Gutmensch’ in de PvdA stemt PvdA ten behoeve van mensen die zelf PVV stemmen. Over paradoxen gesproken.
Die ‘Gutmensch’ intussen – hou hem in de gaten – doet wat hij doet eveneens uit eigenbelang. Iedereen doet alles uit eigenbelang, omdat een mens nou eenmaal niet om zichzelf heen kan. Maar er zijn mooie vormen van eigenbelang en lelijke. Egoïsme is de lelijke variant. Daarmee jaag je het eigenbelang na ten koste van anderen. Altruïsme is de mooie soort. Dan handel je ten gunste van anderen, soms zelfs ten koste van jezelf. Iemand met gevaar voor eigen leven redden van de verdrinkingsdood doe je omdat je niet verder wilt leven in het besef dat je zoiets niet geprobeerd hebt. Eigenbelang dus. Rest ons alleen nog de vraag van de kip of het kind. De kip laten we verzuipen. Het kind springen we achterna. Alles in een reflex, maar wel een Pavlovreflex, geconditioneerd door het milieu waarin we zijn opgegroeid, ons karakter en onze cultuur, die minder waarde hecht aan een kip dan aan een kind.
De dominante cultuur in de VS hecht minder waarde aan een zwarte dan aan een kip. Wie het niet gelooft kan op Youtube ontelbaar veel filmpjes vinden met toevallig geregistreerde optredens van witte politie tegen zwarte burgers – individuen, die gewoon deelnemen aan het verkeer, argeloos in een winkelstraat lopen, of zich verdacht gedragen, want in een witte buurt – waarvan je de adem in de keel stokt. Wat je ziet is standaard politiegedrag, geen uitzondering. Maar ook hier vind ik weer dat die slecht betaalde Amerikaanse agenten minder blaam treft dan hun leidinggevenden, die hebben mogen leren nadenken. Zij zijn het die het meest verantwoordelijk zijn voor de dominante cultuur met haar ingebakken rassenhaat.